Mokradła to nie bagna! Czy ktoś wie, "gdzie śpiewają raki"? Książka a film

Książka "Gdzie śpiewają raki" została bestsellerem New York Timesa i szybko została okrzyknięta powieścią wartą przeczytania. Słyszałam o niej, widziałam na pierwszej stronie z popularnymi utworami na Legimi, poleciła mi ją również moja ciocia. Po takich sygnałach nie mogłam odpuścić i zdecydowałam się na sięgnięcie po tę książkę, nie bardzo wiedząc, z jaką tematyką mam do czynienia.

Pierwszy rozdział rozpoczyna informacja o morderstwie, co sprawiło, że od razu pomyślałam, że będzie to literatura o tematyce kryminalnej. Pewnie jakieś zabójstwo, śledczy, podejrzani, kilka tropów i finalne rozwiązanie. Kilka stron dalej następuje jednak oderwanie od tego sztampowego scenariusza. Historia schodzi na inne tory, a my poznajemy Dziewczynę z Bagien. Jest to postać tajemnicza, skryta, dla mnie dość specyficzna i trudno mi było nawiązać większą więź z tą bohaterką. To zapewne wiąże się z jej indywidualistycznym podejściem do świata i oddzielenia się od innych ludzi. Nie dzieje się to jednak ot tak. Wszystko tu ma swoje powody, a świat małej dziewczynki podzielony jest na czas życia w domu rodzinnym z mamą - stara era oraz czas po opuszczeniu przez mamę domu - nowa, bardzo bolesna era.

"Gdzie śpiewają raki" to połączenie literatury obyczajowej, lekko kryminalnej, przyrodniczej i psychologicznej. Taki mix smaków w jednym utworze. Mamy tu dodatkowo trochę poezji, więc można powiedzieć, że każdy znajdzie tu coś dla siebie. W rzeczywistości jest myślę zupełnie inaczej, bo to nie jest literatura dla każdego. Szczególną rolę w opowieści młodej dziewczynki odgrywa przyroda i otaczające ją mokradła. (A czym się różnią mokradła od bagien? Odpowiedź jest prosta: na mokradłach jest jasno.) Kya pała szczerą miłością do przyrody, chętnie się nią otacza, zbliża do niej, pała uczuciami, a wszystkie te obserwacje i emocje są przelane na kartki papieru dość szczegółowo. Nie jest to drugie "Nad Niemnem", ale faktycznie opisów bagien i mokradeł jest tutaj bardzo dużo, ale celem jest nie tyle ubarwienie książki, lecz podkreślenie obserwacji głównej bohaterki i pokazanie, jak dobrze się na tych rejonach zna. Mokradła są częścią niej, a ona częścią mokradeł.

Czasami słyszała nocą nieznane dźwięki i aż podskakiwała, gdy piorun uderzał zbyt blisko, lecz nawet kiedy upadała, ziemia zawsze brała ją w swe ramiona. I w końcu, w bliżej nieokreślonym momencie, z serca Kyi wysiąkło cierpienie, jak woda, która znajduje ujście między ziarnkami piasku. Niby wciąż gdzieś tam było, ale głęboko. Dziewczynka wsunęła dłoń w oddychającą, wilgotną ziemię i od tej chwili jej matką stały się mokradła.

kadr z filmu "Gdzie śpiewają raki?" (2022), źródło: https://www.filmweb.pl/film/Gdzie+%C5%9Bpiewaj%C4%85+raki-2022-873851/photos

To utwór również o miłości, bólu, odtrąceniu, niemożności pogodzenia się z życiem w samotności. Głównym motywem, który jest według mnie nawet ważniejszy od samego szukania zbrodniarza, jest opisana historia matki i ojca Kyi, którzy z różnych powodów i w różny sposób nie podołali zadaniu wychowania córki w spokoju i szacunku, na który dzieci zasługują. Ojciec Kyi to główny winowajca całego zamieszania i mamy wyraźnie nakreślony wpływ jego działań na dalsze losy córki, ale również żony. Panująca w domu przemoc doprowadza matkę dziewczynki do ucieczki z domu i porzucenia swoich dzieci. Dla wielu czytelników może być to decyzja niezrozumiała i postrzegana za bardzo egoistyczną i krzywdzącą w stosunku do dzieci. Na kolejnych kartkach jednak i ta opowieść zostaje wyjaśniona, co sprawia, że trudno być w dalszym razie tak bardzo krytycznym w stosunku do matki Kyi.

Szczegóły tych awantur głęboko zapadły jej w pamięć. Kiedyś tata pchnął mamę na ścianę w kuchni i bił, póki nie osunęła się na podłogę. Szlochając i prosząc, by przestał, Kya dotknęła jego ręki. Chwycił ją za ramiona, wrzasnął, żeby ściągnęła dżinsy i majtki, i pchnął na stół. Sprawnym, wyćwiczonym ruchem wyciągnął pasek ze spodni i okładał ją.

Nic natomiast w moim odczuciu nie tłumaczy zachowania rodzeństwa Catherine. Jako najmłodsze dziecko obserwuje, jak co kilka miesięcy z domu uciekają jej bracia i siostry. Jako najmłodsza pozostaje sama z niepanującym nad swoimi emocjami ojcem. Mimo licznego rodzeństwa, nie znalazła się ani jedna osoba, która zabrałaby dziewczynkę ze sobą i tym samym uwolniła od ojca i samotności.

Mamy w tym utworze również elementy z opisem procesu, gdzie oskarżoną staje się główna bohaterka. Nie mamy tu żadnych dowodów, jedynie marne poszlaki, które nie wskazują w żaden sposób na podejrzaną. Cały proces opiera się na domysłach i miejscami przypominało mi to fragment z "Zabić Drozda". Głównym motywem i tematem oskarżenie stało się bowiem uprzedzenie do Dziewczyny z Bagien tylko dlatego, że jest ową wykluczoną, nieznaną, dziwną dla społeczeństwa.

To co zapada w pamięć, to również historia pewnej znajomości. Powolnie rozwijająca się miłość Kyi do Tate'a, która po pewnym czasie przeżywa próbę. Próba ta okazuje się czymś zbyt trudnym dla mężczyzny, który zawodzi dziewczynę, a ona ponownie ma problem, aby komukolwiek zaufać. To on rozpalił wielkie emocje w młodej dziewczynie, sprawił, że ponownie starała się komuś zaufać, zakochała się i była przez moment szczęśliwa. Chłopak jednak nie docenił i nie udźwignął tej relacji, co doprowadziło do zerwania kontaktu. Kya ponownie została sama, zawiedziona i rozczarowana zachowaniem człowieka. Na jej drodze staje Chase, czyli mężczyzna, którego zwłoki odnalezione zostają na pierwszych stronach utworu. Mamy ewidentnie nasuniętą przez autorkę wąską grupę podejrzanych i jako czytelnicy możemy obstawiać, kto okaże się mordercą. Nie jest to wszystko takie oczywiste, bo z jednej strony możemy mieć tu rozwiązanie banalne albo nieco bardziej zaskakujące.

kadr z filmu "Gdzie śpiewają raki?" (2022), źródło: https://www.filmweb.pl/film/Gdzie+%C5%9Bpiewaj%C4%85+raki-2022-873851/photos

---

SPOILER ALERT

"Gdzie śpiewają raki" Książka a film. | Dla wielu czytelników, jak i widzów filmu, który ukazał się na podstawie książki, zaskoczeniem było rozwiązanie całej historii. Przyznam, że czytając książkę, takie rozwiązanie przeszło mi przez myśl, ale żaden aspekt zachowania Dziewczyny z Bagien nie potwierdził, że takie może być zakończenie. To mi się mocno gryzie z opisem Kyi, z jej zachowaniem, charakterem. Fakt, że dowiadujemy się na ostatnich stronach, że to Kya zaplanowała każdy szczegół tego wieczoru, zamordowała z zimną krwią Chase'a, wypierała się tego przed sądem i utrzymała to w sekrecie przez resztę życia może być szokujący. Mam nieco zastrzeżeń do takiego zakończenia, a z drugiej strony cały portret psychologiczny namalowany przez kilkaset stron legnął w gruzach i może to właśnie wielka wartość tej książki, bo nigdy nie wiemy, co dokładnie siedzi w głowach innych ludzi. Kya mówi "Niech oceniają siebie, nie mnie", co może sugerować, że szuka współwinnych swojej zbrodni w społeczeństwie miasteczka, które ją wykluczyło. Uznaje ich za winnych zbrodni, gdyż nigdy nie otrzymała od nich wsparcia, zrozumienia i została sama przeciwko wszystkim. Skazana na samotność.

Gryzie mi się na pewno to, że Chase potraktował bestialsko Kyę, a później przez cały czas nosił wisiorek, który od niej dostał. To trochę dziwne, bo wiemy, że omamił dziewczynę, a przy tym miał narzeczoną oraz kilka innych kochanek na boku.

"Muszę pozwolić. / Pozwolić ci odejść. / Miłość to zbyt często pretekst, by zostać / Zbyt rzadko powód by odejść.

---

A gdzie śpiewają raki? Tego po lekturze książki nadal nie wiemy. Jest to nieokreślone miejsce, o którym wspominają bohaterzy utworu tylko kilka razy. Jest to miejsce, gdzieś w głębi lasu, gdzie żyją dzikie zwierzęta. Miejsce odludne, dobra kryjówka przed ludźmi.

No, to lepiej poszukajmy kryjówki tam, gdzie śpiewają raki, bo nie chciałbym być w skórze ludzi, którzy cię do siebie przyjmą. – Tate uśmiechnął się promiennie. – Gdzie śpiewają raki? Tak mówiła moja mama: „Zapuszczaj się jak najdalej. Tam, gdzie śpiewają raki”. – Czyli w głąb lasu, tam, gdzie żyją dzikie zwierzęta.

kadr z filmu "Gdzie śpiewają raki?" (2022), źródło: https://www.filmweb.pl/film/Gdzie+%C5%9Bpiewaj%C4%85+raki-2022-873851/photos

Jeszcze na koniec kilka słów na temat ekranizacji, która pojawiła się na platformie HBO. Mamy tu wierne zobrazowanie powieści Delii Owens, więc jakiekolwiek komentarze odnośnie braku akcji albo zbyt wolnym jej prowadzeniu można sobie darować. Dwugodzinny film to idealne dopełnienie książki - jest naprawdę dobrze zrobiony i moje oczekiwania w pełni spełnił. Ciekawe dla mnie było to, jak dobrze w powieści opisane były wszystkie krajobrazy i miejsca wydarzeń, bo moja wyobraźnia w trakcie czytania książki narysowała konkretne obrazy, a to co zobaczyłam na ekranie, zgrywało się nimi idealnie.

W filmie zabrakło wyeksponowania elementów poezji i ukazania, że w trakcie procesu i przebywania w areszcie Kya marzyła nie tyle, aby oczyścić się z zarzutów, a wrócić na ukochane mokradła. Nie wyobrażała sobie spędzenia choćby roku w więzieniu. To by ją zabiło. Marzyła o powrocie do natury, tam gdzie zostawiła całe swoje serce. Ekranizacja również nie ukazała jej tęsknoty za matką i ciągłej wiary, że jeszcze kiedyś mama zapuka do drzwi i wróci po swoją córkę. W powieści było to niezwykle ważne, ale oczywiście takie emocje nie są łatwe do ukazania w filmie, dlatego podkreślam, że bardzo wartościowe dla odbioru historii stworzonej przez Delię Owens jest przeczytanie najpierw jej powieści, a dopiero później sięgnięcie po ekranizację.

KulturoNIEznawczyni